Kolonoskopija metoda
Kolonoskopija predstvlja najdostupniju metodu u cilju otkrivanja, dijagnostike i lečenja abnormalnosti colona (debelog creva)
Dijagnostika se obavlja visoko specijalizovanim aparatom, kolonoskopom, koji predstavlja dugačku (oko 4 metra) cev sa kamerom i izvorom svetlosti na svom završnom delu. Ovako dizajniran aparat, zbog svoje fleksibilnosti i vizuelne kontrole, omugaćava snimanje debelog creva od završnog dela - anusa, kroz rektum, do cekuma, a ponekad i kroz ileocekalni otvor i terminalnog dela tankog creva.
Indikacije za obavljanje kolonoskopije
Kolonoskopija se može primeniti, kako u cilju dijagnostike, tako i u cilju lečenja bolesti digestivnog rtakta.
Najčešće se dijagnostički primenjuje u okviru:
- Otkrivanja malignih bolesti debelog creva
- Uzimanja uzoraka za biopsiju, različite prirode
- Otkrivanje uzroka krvarenja u stolici
- Otkrivanja uzroka bola u donjim partijama digestivnog trakta
- Dijareja nepoznatog uzroka
- Preventivno kod svih osoba starijih od 50 godina
Kolonoskopija se u terapijske svrhe koristi kod:
Uklanjanja polipa, što je naročito važno u cilju prevencije karcinoma kolona
Zaustavljanja krvarenja različitih uzroka, nakon utvrđivanja zone i uzorkovanja tkiva
Kod bakterijskih infekcija creva, u cilju uzimanja uzorka za miktobiološku analizu i uvođenje terapije
Priprema za kolonoskopiju
Da bi postupak bio potpun i što precizniji, gastroenterolog će vam dati tačna uputstva za pripremu, kako bi debelo crevo bilo u potpunosti očišćeni. Ona se odnose na:
- Odgovarajući higijensko dijetetski režim ishrane i tečnu dijetu 3-4 dana pre pregleda
- Konzumiranje velike količine rastvora za čišćenje creva, laksativa ili klistira pre pregleda
- Poseban oprez kod pacijenata koji koriste lekove poput Aspirina, Varfarina, NSAIL, insulina, lekova protiva artritisa, preparata gvožđa
- Primenu profilaktičke antibiotske terapije, kod pacijenata sa posebnim rizikom od razvoja bakterijskih infekcija, nekoliko dana pre procedure
Kako se izvodi procedura snimanja kolonoskopom?
Nakon adekvatne pripreme, Vaš gastroenterolog će Vam saveti obavljanje dijagnostike u kratkotrajnoj totalnoj anesteziji tj analgosedaciji, kako bi postupak protekao što konfornije. Pacijent najčešće leži na levom boku, sa nogama savijenim u kolenima. Kolonoskop se uvodi u završni deo kolona sve do ileuma, a zatim retrogradno započinje snimanje pomenutih struktura u cilju pažljivog posmatranja sluznice. Sama procedura traje 30-60 minuta.
Tokom procedure, kroz opseg u kolonoskop se mogu uvesti odgovarajuća klešta, koja služe za uzmanje uzoraka tkiva neophodnih za biopsiju. Takođe ovom prilikom se kroz isti opseg mogu uvesti i instrumenti za uklanjanje polipa, zaustavljenje krvrenja i dr.
Nakon procedure posle nekoliko sati bićete otpušteni iz ordinacije, uz adekvatne savete o ishrani i fizičkim aktivnostima tokom oporavka, naročito ukoliko je tokom procedure rađeno uzimanje uzoraka za biopsiju ili polipektomija.
Reakcije, komplikacije i mogući rizici kolonoskopijse
Opisana procedura je obično potpuno konforna i bezbolna. Zbog načina obavljanja dijagnostike, pacijent nakon kolonoskopije može osećati nadutost i grčeve, kao i krvarenja sa mesta biopsije ili polipektomije, koja su minimalna.
Ostale potencijalne komplikacije i neželjene reakcije mogu biti perforacija ili oštećenje zida kolona, reakcija na korišćene sedative, kao i iritacija vena na mestu injektiranja lekova.
Nako završene procedure, Vaš gastroenterolog će Vam saopštiti nalaz, u skladu sa slikom dobijenom snimanjem. Ukoliko se prilikom kolonoskopije, uzorkuje tkivo za biopsiju, patohistološki izveštaj o pomenutom uzorku dobićete kroz par dana, što će upotpuniti izveštaj lekara.
Endkoskopska procedura koja lekaru omogućava pregled debelog creva i završnog dela tankog creva jeste kolonoskopija. Instrument sa kojim se obavlja ovaj pregled je kolonoskop, a on omogućava da se unutrašnjost debelog creva i završni deo tankog creva prikaže na monitoru.
Sam pregled traje od 30 do 45 minuta.
Kolonoskopija se kod pacijenata radi jer je prisutan bol u trbuhu, sveža krv u stolici, prolivaste stolice, hronični zatvor, hronični proliv i sl. Takođe, pregled se preporučuje i u slučaju ranog otkrivanja zloćudnog tumora debelog creva, ali i u cilju uzimanja tkiva za biopsiju odnosno otkrivanja upale ili tumora (koji može biti maligni ili benigni). Takođe, kolonoskopija se koristi i u cilju uklanjanja polipa.
Kolonoskopija se izvodu u kratkotrajnoj opštoj ili lokalnoj anesteziji. Ukoliko je u lokalnoj pregled nije bolan, ali je neprijatan; dok se sve češće savetuje primena opšte kratkotrajne anestezije.
Pregled se izvodi uz pomoć kolonskopa, a to je dugačka fleksibilna cev koja ima video kameru na vrhu. Ona se uvod i kroz čmar preko celokupnog debelog creva sve do ušća debelog u tanko crevo. Kako bi se omogućio adekvatan pregled sluznice, vazduh se uvodi u debelo crevo te pacijent može imati grčeve ili pozive na pražnjenje.
Lekaru ovaj pregled omogućava da tokom samog pregleda uzme malu količinu tkiva za patološku analizu.
Kada se radi?
Postoje situacije / simptomi koji ukazuju na različita oboljenja, a lekar će ukoliko prepozna potrebu uputiti i vas na kolonoskopiju. Ona se preporučuje u različitim situacijama.
Na primer ukoliko se preko stolice uočavaju crvene kapi ili iz čmara izlazi sveža krv. Takođe, ukoliko pacijent prilikom brisanja čmara na papiru primeti krv, pa i ako je stolica crna kao ugalj, a gastroskopijom je isključeno krvarenje iz gornjih delova sistema za varenje kao što su želudac, jednjak, dvanaestopalačno crevo.
Pregled kao što je kolonoskopija preporučuje se i ukoliko nastanu promene u pražnjenju stolice, na primer prilikom pojave proliva, tačnije učestalih mekih stolica ili zatvora.
Kolonoskopija se preporučuje i pacijentima koji imaju malokrvnost (anemiju) sa niskim nivoom gvožđa, ali i kod onih koji su radili test stolice na prisustvo krvi odnosno na prisustvo nevidljivog krvarenja iz sistema organa za varenje.
Pacijentima koji su u porodici imali obolelog od raka debelog creva, odnosno onima koji su imali obolele u prvom kolenu (roditelji, braća, sestre pa i deca) moraju da urade kolonoskopiju, kao i osobe starije od 45 godina bi u cilju prevencije i oboljevanja od raka debelog creva trebalo da urade ovaj pregled iako nemaju nikakve tegobe i osećaju se zdravim.
Za pacijente koji su prethodno radili rendgenski pregled debelog creva i nađena im je promena na debelom crevu prilikom snimanja je obavezna kolonoskopija, kao i kod onih pacijenata koji imaju povišenu temperaturu, bol u stomak u i gubitak težine – a dosadašnjim pregledima i laboratorijskim analizama uzrok nije pronađen.
Rizici od kolonoskopije
Ono što je zabeleženo u medicinskoj praksi, jeste da se pojavljuju alergijske reakcije na anestetik ili lek koji se daje pre same intervencije, kao i krvarenje sa mesta sa kog je uzeto tkivo za biopsiju ili sa mesta sa kog je uklonjen polip. Takođe, moguća je i povreda zida debelog creva tokom samog pregleda.
Priprema za kolonoskopiju
Jako je bitno da pacijent poštuje sve u vezi sa pripremom za kolonoskopiju kako bi ona bila uspešna. Važno je da debelo crevo bude oslobođeno svakog sadržaja, što se postiže upotrebom određenih lekova koji prazne creva ili prepisanom dijetom.
Uglavnom priprema za kolonoskopiju počinje 24 sata pre zakazanog pregleda. Dobro isplanirajte sve svoje obaveze jer je neophodno da dan pre kolonoskopije budete u blizini toaleta.
Samo je u određenim slučajevima priprema za kolonoskopiju duža, pa se onda u tim slučajevima radi u bolničkim uslovima.
Ne smete jesti čvrstu hranu dan pre zakazane kolonoskopije, a možete unositi samo bezalkoholne bistre napitke. Dozvoljeno vam je da koristite bistru supu, bistre voćne sokove, vodu i čaj. Preporuka je da se izbegavaju crveni napici, a noć pre kolonoskopije ni u kom slučaju nemojte nešto jesti ili piti.
Ukoliko imate redovnu terapiju posavetujte se sa svojim lekarom da li je uzeti, a i ukoliko je uzmete lekove popijte sa veoma malom količinom vode.
Lek za pripremu je uglavnom Fortrans prašak koji se koristi na sledeći način: rastvorite dve kesice praška u 2 litra vode i u 10 sati izjutra počnete da pijete. Ovu količinu tečnosti potrebno je da popijete u naredna dva sata, a pražnjenje debelog creva počinje sat do dva nakon što ste popili Fortrans.
Istog dana u 18 sati rastvorite još dve kesice ovog praška u dva litra i pijte sve to naredna dva dva i po sata.
Za pacijente koji boluju od šećerne bolesti bitno je da se posavetuju sa svojim lekarom kako da koriguju dozu insulina pre zakazane kolonoskopije, a ukoliko uzimate lekove koji sprečavaju zgrušavanje krvi takođe se posavetujte sa svojim lekarom o korigovanju doze leka pre zakazane kolonoskopije. U ovom slučaju mislimo na pacijente koji koriste neke od sledećih lekova: Aspirin, Plavix, Clopidix, Farin, Sincum, Sintrom, Pradaxa, Xarelto, Eliquis, Fraxiparin.
Kako izgleda pregled?
Priprema za pregled se radi dva dana ranije, a sam pregled će lekar raditi dok je pacijent u ležećem položaju na levom boku. U pojedinim slučajevima potrebno je da se promeni položaj u ležeći na leđima.
Najpre će lekar prstom pregledati završno debelo crevo, a nakon toga se kroz čmar uvodi aparat u debelo crevo. Laganim potiskivanjem se gura kroz šupljinu creva, sve do početka debelog creva.
Kolonoskopija traje od 15 do 30 minuta, a u toku pregleda se kroz aparat ubacuje u crevo vazduh radi širenja creva i bolje vidljivosti. Sve ovo pacijentu može da izazove nadutost, nelagodnost u stomaku kao i lakše grčeve.
Preporuka je da na zakazani pregled još neko pođe sa pacijentom kao njegova pratnja, dok je pratnja obavezna ukoliko se pregled radi sa anestezijom. Pacijent koji je pregledan kolonoskopijom nakon završenog pregleda može normalno da jede, a nakon dva sata je spreman za obavljanje svih dnevnih aktivnosti.
Ukoliko se kolonoskopija izvodi u opštoj anesteziji, za pacijenta nije preporučljivo da naredna 24 sata radi ili vozi, a moguće je da će osećati nadutost ili da ispušta gasove. Međutim, svi ovi simptomi nestaće nakon nekoliko sati.
Voda i čajevi mogu da se konzumiraju nakon dva sata, a u tom periodu pacijent može da ima i lagani obrok. Ukoliko nakon pregleda imate jak bol u stomaku, temperaturu koja je viša od 38 stepeni ili jače krvarenje potrebno je da se odmah javite svom lekaru.
Da li je metoda bezbedna?
Pregled je u potpunosti bezbedan, a od tegoba koje se mogu javiti kod pacijenata jesu nadutost stomaka, osećaj punoće kao i lakši grčeviti bolovi u stomaku koji će veoma brzo nestati nakon završenog pregleda.
U izuzetno retkim situacijama kod pregledanih pacijenata mogu se javiti komplikacije kao što su krvarenje, ili situacija da se crevo probuši i to isključivo u slučaju da se rade intervencije kao što su biopsija ili uklanjanje polipa.
Pregled kao što je kolonoskopija može da se radi u kratkotrajnoj intravenskoj anesteziji, koja traje taman toliko koliko i sam pregled, a pacijent se budi odmah nakon završetka snimanja. Za pacijente koji se odluče da se pregled radi u anesteziji, obavezno je da sa sobom povedu pratnju.
Pregled kao što je kolonoskopija omogućava lekaru da u toku same procedure (ukoliko je potrebno) uzme biopsiju odnosno isečak sa promenljivih mesta na sluznici debelog creva. Ovo je neophodno, u pojedinim slučajevima, kako bi se definitivno postavila dijagnoza.
U situaciji da pacijent ima bolest srčanih zalistaka, srčanu manu ili veštački srčani zalistak potrebno je obavezno da se preuzme antibiotska profilaksa. Tačnije, pacijent mora da pije antibiotike pre pregleda, a sve u konsultaciji sa internistom ili kardiologom.
Oni pacijenti koji boluju od šećerne bolesti ili se leče insulinom, uglavnom moraju na pripremu u samu medicinsku ustanovu pre svega zbog česte potrebe kontrolisanja šećera u krvi i mogućih hipoglikemija (pada vrednosti šećera).
Pacijenti koji imaju terapiju za smanjivanje zgrušavanje krvi moraju da imaju nalaz INR-a od prethodnog dana.